فهرست مطالب
فرار شاه در جریان کودتای 28 مرداد
فرار شاه در جریان تظاهرات مردمی منجر به انقلاب اسلامی
بسمه العظیم و له الحمد
موضوع:
ترس محمدرضا شاه
یکی از ویژگیهای شاه مخلوع که از لابلای تاریخ و خاطرات منتشر شده اطرافیانش به دست میآید، ترس است. محمدرضا برخلاف پدرش که شهرت به شجاعت داشت از این خصیصه بهرهای نبرده بود. وقایعی در تاریخ هست که این مطلب را ثابت میکند.
ترس از حمله قوای شوروی
موقع فرار رضا شاه از ایران و خداحافظی با پسرش، محمدرضا به پدر میگوید من از حمله قوای شوروی به تهران نگرانم که رضا خان به او دلگرمی میدهد که آنها بعد از من کاری با تو ندارند.[1]
این قضیه نشان میدهد که با اینکه انتقال سلطنت از پدر به پسر با تأیید انگلیس بوده و او از حمایت آنها برخوردار است اما باز هم محمدرضا از شرائط موجود میترسد.
فرار شاه در جریان کودتای 28 مرداد
در جریان کودتای 28 مرداد علیه دولت مصدق نکات جالب توجهی وجود دارد
در زمان اجرای کودتا محمد رضا همراه ثریا از تهران خارج میشود و به نوشهر میرود[2] و بعد که کودتا شکست میخورد از همانجا با هواپیما فرار میکند.[3]
این اتفاق حاکی از روحیه ترس محمدرضاست که حاضر نیست ولو در راه از میان برداشتن یک مخالف سرسخت کمی خطر کند و از اتفاق یکی از مهمترین علل شکست کودتا به اعتراف فرماندهان کودتا همین است که شاه تهران را ترک کرده است.[4] آخر چگونه میشود از فرماندهان لشگر توقع داشت دست به کودتا بزنند وقتی شاه مملکت این چنین عمل میکند.
بعد از اینکه شاه از ایران فرار میکند و وارد رم میشود به هر ترتیب کودتا انجام میگیرد و دولت مصدق سقوط میکند. در این هنگام آمریکاییها که توسط انگلیسیها قانع شده بودند باز هم باید از محمدرضا حمایت کنند و او را باید به ایران برگردانند در رم به سراغ محمد رضا میروند و از او میخواهند که به ایران برگردد و زمام امور را در دست بگیرد. اما در عین حال و علیرغم اصرار انگلیس و آمریکا، محمدرضا از بازگشت به ایران سرباز میزند و میگوید برای این کار از یک فرد نظامی استفاده کنید.[5] البته در نهایت آمریکاییها موفق میشوند که محمدرضا را راضی کنند.
فرار شاه در جریان تظاهرات مردمی منجر به انقلاب اسلامی
در جریان تظاهرات منجر به انقلاب اسلامی بعد از اینکه محمدرضا از عمق نفرت مردم نسبت به خود اطلاع پیدا میکند تصمیم به خروج از ایران (فرار) میگیرد[6] و این تصمیم در حالیست که از حمایت انگلیس و آمریکا برخوردار بوده. فردوست در اینباره مینویسد «موقعی که خود محمدرضا علیرغم اعلام هرگونه حمایت از سوی قدرتهای درجه اول غربی چنین ضعف نشان دهد تکلیف حامیان او معلوم است.»
[1]. مستند رضا شاه ساخته من و تو
[2]. متن کتاب: در این زمان شاه همراه با ارتشبد خاتمی (در آن زمان سرگرد و خلبان هواپیمای اختصاصی بود) و آتابای (که در آن زمان پیشکار بود و بعدا معاون دربار شد) و ثریا به نوشهر رفته و منتظر عکس العمل مصدق بود. صبح روز 25 مرداد شکست کودتا تلفنی به اطلاع محمدرضا میرسد و او به بغداد فرار میکند. ظهور و سقوط پهلوی ص177.
[3]. ظهور و سقوط پهلوی ص177
[4]. بعدها علت عدم اجرای طرح از سه فرمانده واحد کودتا سؤال شد. پاسخ دادند: زمانی که فهمیدیم شاه به نوشهر رفته جرئت اجرای طرح کودتا را در خود ندیدیم. ظهور و سقوط پهلوی ص177.
.[5] بعدها رئیس mi-6 ایران به من گفت که در آغاز این مذاکرات، محمدرضا مراجعت به تهران را نمیپذیرفت و به آمریکاییها پیشنهاد میکرد که یک فرد نظامی را برای این کار در نظر بگیرند. ظهور و سقوط پهلوی ص179.
[6]. فردوست مینویسد: زمانی که نفرت عموم مردم از محمدرضا کاملا احساس میشد و ضعف محمدرضا در اداره مملکت در حدی بود که حتی جم نیز جرئت نکرد ریسک کند، محمدرضا صراحتا تصمیم خود را دائر بر خروج از کشور گرفت. ظهور سقوط پهلوی ص598
